Na verloop van tijd bleek dat veel patiënten na ontslag radiologische veranderingen behielden, en er waren personen die, zelfs zonder longveranderingen, voortdurend "moe" waren, last hadden van spierpijn, kortademigheid bij inspanning, slaapstoornissen, concentratie- en geheugenveranderingen, angst, verminderd libido en vaak haaruitval. Daarom moet bij de benadering van deze patiënten, naast het bestuderen van de invloed die de infectie had op de longfunctie (en als die er is, moet ze worden behandeld), de mogelijke repercussies op andere systemen van het menselijk lichaam worden beoordeeld: cardiovasculair, centraal zenuwstelsel, endocrien, gastro-intestinaal en musculoskeletaal.

Post-COVID-19-sequelae zijn bekend onder verschillende namen (waaronder langdurige COVID of post-COVID-19-syndroom), sinds september 2020 zijn ze opgenomen in de internationale classificatie van ziekten (WHO ICD-10) van de Wereldgezondheidsorganisatie als "post-COVID-19-conditie". Deze opname was uiterst belangrijk omdat hiermee een juridisch antwoord wordt gegeven op het lijden van miljoenen mensen, hun arbeidsverzuim wordt gerechtvaardigd en deze post-COVID-19-symptomen als een ziekte worden erkend. In december 2021 werd de consensusdefinitie van de Wereldgezondheidsorganisatie van dit post-COVID-19-syndroom gepubliceerd in het tijdschrift "The Lancet Infection": "Ziekte die voorkomt bij personen met een voorgeschiedenis van waarschijnlijke of bevestigde SARS-CoV-2-infectie, gewoonlijk 3 maanden na het begin van COVID-19 met symptomen die ten minste 2 maanden duren en die niet door een alternatieve diagnose kunnen worden verklaard".

Aanhoudende vermoeidheid is het meest voorkomende symptoom, en het meest complexe symptoom om te kwantificeren en te behandelen. Bij de klinische evaluatie voer ik eerst een ademhalings-, hart- en endocriene evaluatie uit (COVID-19-infectie kan schildklierveranderingen veroorzaken), gecoördineerd met functionele revalidatie door middel van individuele fysiotherapie. Het evaluatie-instrument dat gebruikt wordt om vermoeidheid te kwantificeren tijdens het medisch consult is de Chalder-vermoeidheidsschaal, waarmee de twee domeinen van vermoeidheid kunnen worden beoordeeld: fysiek en psychologisch.

Slaapveranderingen, met name respiratoire (potentieel behandelbare), worden ook geëvalueerd, aangezien er een fysiologische rechtvaardiging is voor het obstructief slaapapneusyndroom (OSAS) als mogelijke oorzaak van post-COVID-19-moeheid.

Deze patiënten ontwikkelen ook vaak psychopathologische veranderingen zoals de ontwikkeling van symptomen van posttraumatische stress, angst en depressie, die verband houden met de psychologische druk die wordt opgewekt door het isolement, de "angst om te sterven" en de machteloosheid ten opzichte van de infectie en de uiteindelijke ernst van de ziekte. Tijdens het medisch consult wordt de gestandaardiseerde HADS-schaal (Hospital Anxiety and Depression Scale) gebruikt voor een eerste screening, waarbij patiënten met hoge niveaus worden doorverwezen naar het juiste specialisme.

De gevolgen van een besmetting met SARS-CoV-2 zijn in het verleden al bij andere virussen vastgesteld, maar door de omvang van de pandemie neemt het aantal personen dat aan deze symptomen lijdt toe, waardoor onze coördinatie als gezondheidswerkers dringend noodzakelijk is om in deze nieuwe late fase van de pandemie te kunnen reageren.

Dr. Lígia Pires

Specialist in Intensieve Geneeskunde en Afgestudeerd in Pulmonologie

Hospital Particular in Alvor