Het openstellen van de Portugese spoorwegmarkt voor concurrentie biedt een cruciale kans om de transportinfrastructuur van het land te moderniseren. Hoewel de Portugese spoorwegen functioneel zijn, blijven ze achter bij veel Europese landen op het gebied van snelheid, frequentie en betrouwbaarheid. Door particuliere bedrijven toe te laten tot de markt, kan het land deze tekortkomingen aanpakken, innovatie bevorderen en financiële investeringen aantrekken terwijl het ook een duurzamer transportsysteem bevordert.

Een van de belangrijkste voordelen van het introduceren van concurrentie in de spoorwegsector is het potentieel voor aanzienlijke verbeteringen in de kwaliteit van de dienstverlening. Op dit moment is het Portugese spoorwegsysteem sterk afhankelijk van publieke exploitanten, die vaak te kampen hebben met budgettaire beperkingen en traag zijn met het invoeren van nieuwe technologieën. De komst van particuliere bedrijven zou de concurrentie vergroten, waardoor er een sterke stimulans ontstaat om betere diensten aan te bieden om passagiers aan te trekken. Dit zou zich kunnen vertalen in frequentere treinen, snellere reistijden en een efficiënter planningssysteem. De reizigerservaring zou verbeteren door minder vertragingen, handigere reismogelijkheden en algemeen hogere servicenormen, waardoor het spoor uiteindelijk een aantrekkelijkere vervoerswijze zou worden.

Bovendien kan concurrentie innovatie binnen de spoorwegindustrie stimuleren. In een poging zich te onderscheiden, zullen privébedrijven waarschijnlijk investeren in de nieuwste technologieën. Van energie-efficiënte treinontwerpen tot de invoering van digitale ticketsystemen, verbeterde Wi-Fi en zelfs autonome treintechnologie, innovatie zou een bepalend kenmerk van de sector worden. Vooral de introductie van elektrische treinen is een belangrijke kans voor vooruitgang. Elektrische treinen zijn niet alleen efficiënter, maar hebben ook een veel kleinere ecologische voetafdruk in vergelijking met hun tegenhangers op diesel, wat aansluit bij de duurzaamheidsdoelstellingen van Portugal. Het openstellen van de markt voor concurrentie zou deze overgang naar groenere, duurzamere vervoersoplossingen versnellen, wat een belangrijke prioriteit is in de huidige klimaatbewuste wereld.

Het succesvolle gebruik van publiek-private partnerschappen (PPP's) in andere grootschalige spoorwegprojecten biedt een overtuigend model dat Portugal kan volgen. Een voorbeeld hiervan is Rail Baltica, een project dat de Baltische staten verbindt met het bredere Europese spoorwegnet. Toen ze geconfronteerd werden met begrotingstekorten, keken de projectmanagers naar Portugal's Porto-Lissabon High-Speed Rail (HSR) project als mogelijke oplossing. De Porto-Lissabon HSR, gesteund door € 813 miljoen uit de Connecting Europe Facility (CEF), maakte gebruik van een combinatie van publieke financiering en particuliere investeringen om de financiële uitdagingen te overwinnen. Deze aanpak versnelde niet alleen het tijdschema, maar verminderde ook de druk op de staatsbegrotingen. De modellen Rail Baltica en Porto-Lissabon HSR laten zien hoe PPP's kunnen worden ingezet om financiële gaten te dichten, waardoor grote infrastructuurprojecten efficiënter kunnen worden uitgevoerd.

Door een vergelijkbaar PPP-model aan te nemen, kan de Portugese spoorwegsector profiteren van meer financiële middelen, verantwoording en operationele efficiëntie. Particuliere investeerders, die duidelijke tijdschema's en hogere normen eisen, zouden ervoor zorgen dat projecten op tijd en met betere kwaliteit worden afgerond. Dit samenwerkingsmodel kan Portugal het kapitaal verschaffen dat nodig is om de spoorweginfrastructuur te moderniseren, de dienstverlening te verbeteren en economische groei te faciliteren. Spoorwegprojecten stimuleren meestal de lokale economie door werkgelegenheid te creëren en door de regionale connectiviteit te verbeteren, wat het toerisme en de bedrijvigheid langs de routes kan stimuleren.

Hoewel het Portugese spoornetwerk nog steeds onderontwikkeld is in vergelijking met dat van zijn Europese buren, zou het openstellen van de markt voor meer exploitanten de ontwikkeling van nieuwe lijnen kunnen stimuleren, vooral in gebieden met weinig dekking. Dit zou reizen per trein aantrekkelijker maken voor zowel inwoners als toeristen, waardoor het land mogelijk minder afhankelijk wordt van minder duurzame vervoerswijzen, zoals het vliegtuig en de weg. Het spoor is een van de meest milieuvriendelijke vormen van vervoer, waardoor het een belangrijk onderdeel is van elke strategie die gericht is op het verminderen van de koolstofuitstoot en het halen van de mondiale duurzaamheidsdoelstellingen.

Het hogesnelheidsspoorwegproject Lyon-Turijn, dat Frankrijk met Italië verbindt, is een ander voorbeeld van hoe PPP's particuliere investeringen kunnen aantrekken en grote infrastructuurprojecten sneller en ambitieuzer kunnen realiseren. Door soortgelijke modellen te gebruiken kan Portugal particulier kapitaal aantrekken om financiële beperkingen te overwinnen, risico's te delen en nieuwe ideeën in te brengen voor de ontwikkeling van zijn spoorweginfrastructuur.

Concurrentie kan bovendien de transparantie vergroten en de inefficiëntie verminderen die overheidsmonopolies vaak teisteren. Met meerdere spelers op de markt kunnen bedrijven verantwoordelijk worden gehouden voor slechte prestaties en kan de overheid strengere normen opleggen via concurrerende aanbestedingsprocessen. Dit zou waarschijnlijk resulteren in beter onderhouden spoorwegen, een betere klantenservice en een efficiënter systeem.

Concluderend kan gesteld worden dat het openstellen van de Portugese spoorwegmarkt voor concurrentie en het invoeren van PPP-modellen niet alleen voordelig is, maar ook essentieel voor modernisering. Door particuliere investeringen aan te trekken, innovatie te stimuleren en financiële duurzaamheid te garanderen, kan Portugal zijn spoorwegdiensten en -infrastructuur aanzienlijk verbeteren. Lessen uit projecten zoals Rail Baltica en de Porto-Lissabon HSR bieden waardevolle inzichten in hoe effectief samen te werken tussen de publieke en private sector. Deze strategie positioneert Portugal om een leider te worden in spoorweginnovatie, waarvan de economie, de burgers en het milieu nog jaren kunnen profiteren.

Author

Paulo Lopes is a multi-talent Portuguese citizen who made his Master of Economics in Switzerland and studied law at Lusófona in Lisbon - CEO of Casaiberia in Lisbon and Algarve.

Paulo Lopes