De Franse president Emmanuel Macron had de NAVO in 2019 publiekelijk "hersendood" verklaard, en niemand kon een goede reden vinden om het daar niet mee eens te zijn.

Deze week is de jaarlijkse bijeenkomst in Vilnius, de hoofdstad van Litouwen (11-12 juli), en de personages zijn niet veel veranderd, maar al het andere wel. Dit is een verbond dat een gedaanteverwisseling heeft ondergaan, met een duidelijke vijand, specifieke doelen en een echte doelgerichtheid - en dat allemaal dankzij de Russische president Vladimir Poetin en zijn dwaze invasie in Oekraïne.

Het was niet dom omdat Poetins leger te corrupt en incompetent was om Oekraïne te veroveren - dat beseften hij noch zijn generaals - maar omdat hij de NAVO wakker schudde. Als hij de NAVO nog vijf of tien jaar met rust had gelaten, zou ze waarschijnlijk uiteindelijk gewoon zijn weggevaagd.

Nu is ze weer op gang gekomen. Overal in de NAVO stijgen de defensiebudgetten, er worden nieuwe strategische plannen gemaakt en Rusland wordt openlijk als bedreiging genoemd. Vilnius, de NAVO-hoofdstad die het dichtst bij Moskou ligt, is gekozen vanwege zijn symbolische waarde en er zijn daar duizend soldaten uit andere NAVO-landen om de bijeenkomst te beveiligen.

Duitsland heeft 12 Patriot raketwerpers ingezet om Russische ballistische en kruisraketten of oorlogsvliegtuigen te onderscheppen. Frankrijk stuurt zelfrijdende houwitsers en anti-drone technologie, Finland en Denemarken hebben militaire jets gestuurd en Spanje heeft een NASAMS luchtverdedigingssysteem gestuurd.

Om nog maar te zwijgen van Polen en Duitsland, die beide speciale operatietroepen met bijbehorende helikopters sturen voor het geval de Russen proberen hun eigen Spetsnaz-troepen te infiltreren om NAVO-leiders te ontvoeren of te doden.

Nee? Je denkt toch niet dat de Russen er deze week voor zullen kiezen om Vilnius te bombarderen of huurmoordenaars te sturen? Je vermoedt dat dit een pantomime is, uitsluitend bedoeld om de pas ontdekte eenheid en vastberadenheid van de NAVO te illustreren. Goed gezien!

Bijna de enige focus van deze top is de wens van het in moeilijkheden verkerende Oekraïne om lid te worden van de NAVO - wat op dit moment niet gaat gebeuren. Zoals de Amerikaanse president Joe Biden zei: "Ik denk niet dat er binnen de NAVO eensgezindheid bestaat over het al dan niet opnemen van Oekraïne in de NAVO-familie, nu, op dit moment, midden in een oorlog."

Dat is begrijpelijk, want het NAVO-lidmaatschap houdt de verplichting in om elk ander lid dat wordt aangevallen te verdedigen. Handen omhoog, wie wil er oorlog met Rusland?

Oekraïne zal uiteindelijk, als de oorlog voorbij is, een belofte op lidmaatschap krijgen, maar voorlopig zal het genoegen moeten nemen met wapentransporten, financiële hulp en het delen van inlichtingen.

Militaire allianties hebben echter hun eigen dynamiek, en een oudere alliantie die wakker is geschud om een vervelende lokale crisis het hoofd te bieden, kan later weer een centrale plaats innemen in de wereldpolitiek. Dat zou jammer zijn.

Het was de Koude Oorlog, de 'Sovjetdreiging', die dit eigenaardige trans-Atlantische bondgenootschap in 1949 in het leven riep en de vreedzame ineenstorting van de Sovjet-Unie 40 jaar later beroofde het van zijn doel. Het ging nog een tijdje door, zoals grote bureaucratische organisaties plegen te doen, zelfs nadat ze hun kernfunctie hadden verloren, maar de voorgestelde nieuwe rollen waren niet erg overtuigend.

De meest plausibele reden was om een veilige haven te bieden waar een dozijn nieuwe onafhankelijke landen, die allemaal vele decennia of zelfs eeuwen van Russische en Sovjet-imperiale heerschappij achter zich hadden gelaten, konden schuilen terwijl ze zich oriënteerden en min of meer democratische opvolgerstaten opbouwden.

De grote angst in de NAVO na de ineenstorting van de Sovjet-Unie in 1991 was dat de pas bevrijde landen van Oost-Europa, nog steeds doodsbang voor het Russische imperialisme, onder elkaar allianties zouden gaan vormen tegen Rusland - en dat minstens één land, Polen, waarschijnlijk zou beginnen met het bouwen van zijn eigen nucleaire afschrikkingsmacht.

Dat zou geen gelukkige uitkomst geweest zijn, want zulke Oost-Europese allianties zouden sterk genoeg geweest zijn om Rusland te provoceren, maar niet sterk genoeg om het af te schrikken. De voormalige satellietlanden opnemen in de NAVO werd door het Westen gezien als de veiligste optie. Hoewel Moskou deze beslissing betreurde, maakte het er destijds niet veel ophef over.

De 'uitbreiding' van de NAVO vormde nooit een bedreiging voor de veiligheid van Rusland, omdat troepen aan de grens bijna strategisch irrelevant zijn in een tijdperk van intercontinentale raketten met kernkoppen. Hoe dan ook, de Amerikaanse troepen in Europa daalden van 300.000 aan het einde van de Koude Oorlog tot een vijfde van dat aantal in 2008, en bleven daar tot de invasie van Oekraïne vorig jaar.

De neergaande jaren van Poetin waren onvermijdelijk problematisch, wat de NAVO ook deed of niet deed, maar het is nog steeds zeer betreurenswaardig dat het bondgenootschap gereanimeerd moest worden. Moge het zo snel mogelijk weer irrelevant worden.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer