Zeven van de vijfenveertig presidenten zijn gedood of gewond geraakt door de kogel van een mogelijke moordenaar. Dat is een hoger aantal slachtoffers dan Amerikaanse soldaten in welke oorlog dan ook in de afgelopen eeuw. Geweld speelt een aanzienlijk grotere rol in de Amerikaanse politiek dan in andere ontwikkelde landen, maar het is niet duidelijk waarom.

Het kan niet alleen zijn dat het moordcijfer in Amerika veel hoger is dan in andere volledig ontwikkelde landen (zes keer hoger dan in Duitsland of Groot-Brittannië). Het moordcijfer in de VS is vergelijkbaar met het moordcijfer in semi-ontwikkelde landen zoals Paraguay, Thailand of Rusland, maar geen van deze landen heeft een vergelijkbaar percentage politieke moorden.

Dus blijven we achter met het standaardantwoord. Al die Amerikaanse presidenten werden neergeschoten met geweren, die overal beschikbaar zijn in de Verenigde Staten, maar elders zeldzaam. De VS heeft minstens evenveel fanatici en gekken als andere landen, dus wat had je verwacht?

De interessantere vraag is of moordaanslagen de loop van de geschiedenis echt zo veel veranderen. Intuïtie zegt van wel, maar historische ervaring zegt van niet.

De intuïtie zegt dat de moord op Abraham Lincoln in 1865, vlak na zijn overwinning in de Amerikaanse Burgeroorlog, de echte emancipatie van Amerikaanse zwarten met minstens een eeuw heeft vertraagd.

Realisme zegt dat de 'wederopbouw' van op ras gebaseerde houdingen en instellingen, vooral in het Zuiden, zeker drie of vier generaties zou duren, ongeacht wie er president was. Sterker nog, de klus is nog steeds niet geklaard.

Intuïtie zegt dat de Tweede Wereldoorlog niet zou hebben plaatsgevonden als een van de negen vermeende moordcomplotten tegen Adolf Hitler in de jaren dertig (meestal door Duitsers) was geslaagd.

Realisme zegt dat het extreme karakter van het vredesverdrag dat na de Eerste Wereldoorlog aan de verliezende mogendheden werd opgelegd, de Tweede Wereldoorlog onvermijdelijk maakte. Als het niet Hitler was, dan Himmler of Goebbels of Goering. Als het niet de nazi's waren, dan wel een andere extreem-rechtse Duitse groep die wraak zocht voor de 'oneerlijkheid' van de geschiedenis.

Intuïtie zegt dat de moord op Robert F. Kennedy in 1968, net toen het er naar uitzag dat hij de Democratische nominatie zou winnen, een tragedie was die de oorlog in Vietnam verlengde en de weg naar de macht opende voor de misdadiger Richard Nixon.

Realisme zegt dat Kennedy de nominatie misschien niet had gewonnen, dat als hij dat wel had gedaan, hij de verkiezingen misschien niet had gewonnen - en als hij president was geworden, zou het hem waarschijnlijk net zo lang hebben gekost om een gezichtsreddende uitweg uit de Vietnam-ellende te vinden als Nixon nodig had gehad. Toegegeven, er zou geen Watergate-schandaal zijn geweest, maar wat dan nog?

En wat als de kogel van zaterdag Donald Trump ongeveer twee vingers naar rechts had geraakt en zijn hersenen eruit had geblazen? De helft van de Amerikaanse bevolking zou woedend zijn en de andere helft zou stiekem opgelucht zijn, maar hoeveel zou er echt veranderd zijn?

De Republikeinse Partij in de VS zou nog steeds veel verder naar rechts staan dan tien jaar geleden, en het is klinkklare onzin om te geloven dat Donald Trump de enige oorzaak is van dat afglijden naar grof nationalisme en populisme.

Boris Johnson in Groot-Brittannië, Jair Bolsonaro in Brazilië, Marine Le Pen in Frankrijk, Narendra Modi in India en een half dozijn andere populistische leiders verkondigen al jaren soortgelijke onwaarheden aan soortgelijke demografische groepen in een ontkenbaar partnerschap met dezelfde neoliberale financiële belangen: Donald Trump is niet uniek, noch is hij onvervangbaar.

We bevinden ons nu op wat wel eens het hoogtepunt van het neoliberalisme zou kunnen zijn. Het begon zijn opmars met de verkiezingen van Margaret Thatcher in het Verenigd Koninkrijk in 1979 en Ronald Reagan in de Verenigde Staten in 1980, en gedurende de volgende vier en een halve decennia werd de kloof tussen de zeer rijken en de rest bijna overal steeds groter.

Er was niemand om op de rem te trappen voordat dit proces een grote politieke terugslag veroorzaakte, want de mondiale rijken zijn niet zo goed georganiseerd. De slachtoffers waren altijd vrij om tegen te stemmen, maar deden dat meestal niet totdat de schade te duidelijk werd om te negeren. Dat begint nu te gebeuren.

In dit late stadium van de cyclus moet de tactiek van subtiele misleiding wijken voor de grovere afleidingen van nationalisme en populisme, en de Trumps en Johnsons van de wereld krijgen hun tijd op het podium. Maar het zijn stereotypen die rollen vervullen, geen originele denkers met echte plannen.

Zoals een aantal mensen al hebben opgemerkt, liggen de kerkhoven vol met onmisbare mannen.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer