Dat is wat er dinsdag begon te gebeuren in Haïti: drie verschillende Amerikaanse vliegtuigen werden kort na elkaar geraakt door kogels en de Amerikaanse Federal Aviation Administration (FAA) legde alle Amerikaanse vluchten naar Haïti stil voor ten minste de komende maand.

Het is niet de eerste keer dat het vliegveld van Port-au-Prince gedwongen wordt te sluiten door criminele bendes. Zo dwongen dezelfde bendes interim-premier Ariel Henry begin dit jaar op te stappen. Henry vervulde die functie sinds de moord op de laatste gekozen president, Jovenel Moïse, in 2021, maar Jimmy Chérizier wilde hem weg hebben.

Chérizier, een ex-politieman die nu de 'G9' coalitie van gangstergroepen leidt, staat bekend als 'Barbecue' omdat hij zijn slachtoffers graag in brand steekt (een geduchte reputatie is een troef in het Haïtiaanse gangsterdom), maar hij is meer dan een gewone misdadiger. Hij en zijn medestanders zijn uit op politieke macht en hun eerste stap was om Henry uit de weg te ruimen.

De gelegenheid deed zich voor toen Henry in februari naar Guyana reisde voor een 'topontmoeting' van Caribische landen. De schutters van Chérizier hadden net de controle over het vliegveld overgenomen en weigerden hem naar huis te laten komen.

Rond dezelfde tijd bevrijdde een gevangenenopstand in de belangrijkste gevangenis van Port-au-Prince 4.000 gevangenen. Velen van hen sloten zich aan bij het 'straatleger' van Chérizier, dat nu 80% tot 85% van de hoofdstad controleert en dit jaar al 3.600 burgers heeft gedood door de rivaliserende bendes. Maar naast de willekeurige moorden en berovingen is er ook een echt politiek doel.

De rivaliserende facties in Haïti slaagden er in april in om een 'presidentiële overgangsraad' (TPC) van negen personen op te richten. Henry trad officieel af zonder ooit een voet terug in het land te zetten, de luchthaven ging weer open en in juni benoemde de TPC een nieuwe interim-premier, Garry Cornille.

De ambassadeur van de VS, Dennis Hankins, zei: "Elke dag is een nieuwe dag, en dit is een nieuwe dag voor Haïti". Barbecue' zei net tegen de overgangsregering "Zet je schrap" en de oorlog op straat ging gewoon door.

In dit alles kwam, ook in juni, een Afrikaanse vredesmacht terecht die voornamelijk bestond uit Keniaanse politieagenten. De Keniaanse president William Ruto bedoelt het goed, maar de Keniaanse politie is met veel te weinig (slechts 400) om een verschil te maken. Nog eens 600 kunnen elk moment arriveren (als ze het geld ervoor kunnen vinden), maar dat is nog steeds maar een druppel op een gloeiende plaat.

Het is voorspelbaar dat de overgangsraad nu uit elkaar valt. De raad, die bijna vanaf de dag van zijn benoeming in oorlog was met interim-premier Conille, heeft hem nu ontslagen en een nieuwe interim-president benoemd, Alix Didier Fils-Aimé. Hij is de zoon van een bekende activist, maar hij heeft geen eigen aanhang.

Conille houdt vol dat de TPC niet bevoegd was om hem te ontslaan en 'Barbecue' heeft gewaarschuwd dat hij het geweld van de bendes tegen de interim-regering zal doen escaleren. Wat de Verenigde Staten betreft, die hebben geprobeerd om van de TPC iets coherents te maken (ondanks het feit dat drie leden van de TPC nu beschuldigd worden van corruptie), kun je de wanhoop tussen de regels door bijna horen.

"De Verenigde Staten vinden het van vitaal belang dat (de interim-regering) de rollen en verantwoordelijkheden van de TPC ten opzichte van de premier duidelijk afbakent en maatregelen neemt om elkaar waar nodig ter verantwoording te roepen en verdere impasses te voorkomen." Met andere woorden, vorm je of vertrek.

Maar de Verenigde Staten zijn zelfs onder president Joe Biden niet bereid geweest om veel geloof of geld te investeren in de wederopbouw van de verwoeste Haïtiaanse staat en zullen dat zeker niet doen onder president Trump 2.0. De Haïtianen staan er bijna helemaal alleen voor en hun verleden boezemt geen vertrouwen in.

Het land is bijna net zo lang onafhankelijk als de Verenigde Staten, maar het heeft nooit lang binnenlandse vrede gekend. Van de afgelopen twaalf presidenten werden er vier tijdens hun ambt vermoord en zes anderen werden van de macht verdreven door geweld op straat.

Het is niet de schuld van iemand die nu nog leeft, maar ze zitten allemaal gevangen in een burgeroorlog op laag niveau die al sinds de eerste dagen van de Haïtiaanse onafhankelijkheid aan de gang is, soms openlijk maar meestal ondergedompeld. Het gaat tussen de 'mulatten' van gemengd ras die de opleiding en het geld hadden en de zwarte negen tiende van de bevolking die geen van beide had.

Wanneer 'Barbecue' het heeft over het leiden van een revolutie (zoals hij doet), doet hij een beroep op de steun en loyaliteit van de negen tienden. Hij meent het misschien niet - hij is in de eerste plaats een gangster - maar het is een oproep die bij veel mensen nog steeds weerklank vindt. Na 200 jaar kun je het verschil meestal niet meer zien op de gezichten van mensen, maar je kunt het zeker zien in de levens van mensen.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer