Er is een optie die u wellicht aantrekkelijk vindt, omnivoor, die onlangs in het nieuws is geweest. Het is geen nieuw dieet, maar het trekt wel nieuwe aandacht, vooral omdat het door veel deskundigen als milieuvriendelijk wordt beschouwd.

De belangstelling voor plantaardige diëten is de laatste maanden toegenomen als gevolg van de periodieke tekorten aan vlees, samen met de hoop dat een gezonder dieet ons zou kunnen helpen als we Covid-19 oplopen. Plantaardig eten was echter al een trend vóór de pandemie van het Coronavirus. Misschien heb je het gevoel dat je één biefstuk of kipfilet verwijderd was van het vernietigen van je gezondheid, en zorgen over de milieu-impact van onze voedselkeuzes.

Een vegetariër die ik vorige week sprak, zei me: "Ik ben vegetariër, maar soms heb ik echt zin in biefstuk". Het lijdt weinig twijfel dat het een sterke toewijding aan je overtuigingen vergt om een veganistisch of vegetarisch dieet te volgen, niet in het minst door het feit dat de meeste restaurants dit alternatief niet echt aanbieden, hoewel dit aan het veranderen is.

Wat is een omnivoor dieet?

Een omnivoor dieet met gezonde, heilzame voedingsmiddelen biedt voordelen van zowel vlees als planten. Mager vlees levert eiwitten, B-vitamines, vitamine E en mineralen zoals magnesium, ijzer en zink. Bovendien kunnen de vitaminen en mineralen in plantaardige voeding helpen beschermen tegen overgewicht en aandoeningen zoals hartaandoeningen, beroertes, nierstenen, botverlies, diabetes en kanker bestrijden. Bovendien rapporteerde het "American Journal of Clinical Nutrition" in een onderzoek dat deelnemers die een omnivoor dieet volgden en deelnamen aan krachttrainingen meer vetvrije spiermassa kregen dan vegetariërs die aan dezelfde oefeningen deelnamen.

Is het gezonder om vegetariër of omnivoor te zijn?

Er is geen eenvoudig antwoord op deze vraag. Een belangrijk punt van zorg voor diegenen die een vegetarisch dieet prefereren is ervoor te zorgen dat er voldoende voedingsstoffen binnenkomen, met name calorieën en proteïne. Vlees is de belangrijkste eiwitbron in de meeste diëten, dus vegetariërs moeten andere wegen bewandelen om voldoende eiwitten binnen te krijgen. Dit is voornamelijk de peulvruchtenfamilie, die bestaat uit planten die een peul produceren met zaden erin. De term "peulvrucht" wordt gebruikt om de zaden van deze planten aan te duiden.

Veel voorkomende eetbare peulvruchten zijn linzen, erwten, kikkererwten, bonen, sojabonen en pinda's. De verschillende soorten variëren sterk in voeding, uiterlijk, smaak en gebruik. Zonder vlees in het dieet schrapt de mens vitamine B12 en beperkt hij DHA/EPA (actieve vormen van omega-3 vetten), voedingsstoffen die de gezondheid van de hersenen bevorderen. Daarentegen blijkt een vegetarisch dieet een kleiner risico op bepaalde ziekten te hebben.

Wat levert een omnivoor dieet op?

Door de grote hoeveelheid variatie onder omnivore diëten, is er niet één standaard dieetplan dat de meeste mensen volgen. Sommige omnivoren zijn voornamelijk vleeseters en eten bij elke maaltijd vlees; anderen volgen een "flexitarisch" dieet en eten slechts sporadisch vlees. In de meest evenwichtige omnivore voedingsplannen bevatten de maaltijden en tussendoortjes voedingsmiddelen uit alle vijf hoofdgroepen: zuivel, eiwitrijke voedingsmiddelen, fruit, groenten en granen.

Wat is de invloed van onze voeding op het milieu?

Dit is misschien wel de cruciale vraag. Opwarming van de aarde, bodemverontreiniging, waterverontreiniging... Landbouw en voedselproductie hebben een enorme impact op onze planeet. Maar hoe kunnen we de koolstofvoetafdruk van onze voeding verkleinen?

Misschien moeten we ons realiseren dat onze voeding een van de domeinen is met de sterkste milieu-impact. Om op industriële schaal voedsel te produceren zodat iedereen te eten krijgt, zijn vele hectaren land nodig en worden vaak meststoffen, pesticiden, herbiciden en fungiciden gebruikt.

Wat de gevolgen voor het milieu betreft, wordt vaak gezegd dat een vegetarisch dieet minder schadelijk is. In feite heeft de productie van vlees een enorme impact op het milieu. Er lijkt weinig twijfel over te bestaan dat dit waar is. Een koe die voor haar vlees wordt gehouden, stoot elk jaar tussen 70 en 120 kg methaan uit, wat een 23 keer sterkere bijdrage tot de opwarming van de aarde levert dan CO2.

Om 1 kg rundvlees te produceren, moet het vee worden gevoederd, moet zijn voedsel (granen, hooi, enz.) worden verbouwd en wordt ook veel water gebruikt. Er wordt veel ruimte en bijzondere grond in beslag genomen om vee te houden. Vervolgens moet het dier tot consumeerbaar vlees worden verwerkt (slachten, uitsnijden, verwerken, verpakken...). Dit alles draagt bij tot de uitstoot van broeikasgassen. Misschien hebben de vegetariërs gelijk. Hun dieet is veel vriendelijker voor het milieu. Vegetarische en veganistische diëten hebben de laagste koolstofvoetafdruk, met respectievelijk 1,7 en 1,5 ton CO2-equivalent dat per jaar per persoon wordt uitgestoten. Tegelijkertijd stoten "vleesliefhebbers" 3,3 ton CO2-equivalent per jaar per persoon uit, twee keer zoveel als bij het veganistische dieet.

Als we ten slotte rekening houden met andere factoren dan CO2 (zoals bodem-, water- en biodiversiteitsverontreiniging), liggen de zaken nog ingewikkelder. Zo kunnen fruit-, groente- of graangewassen zeer schadelijk zijn voor het milieu door het gebruik van pesticiden, herbiciden en andere fungiciden die de biodiversiteit vernietigen en de bodem en het water verontreinigen. Anderzijds zijn voor de productie van bepaalde groenten (komkommers, sla, selderij) grote hoeveelheden energie en water nodig, wat de berekeningen nog complexer maakt. En dan is er nog geen rekening gehouden met de ontbossing die wordt veroorzaakt door de teelt van gewassen zoals sojabonen, of door monocultuur.

Geen gemakkelijk antwoord

Tenzij je een veganistisch of vegetarisch dieet wilt volgen, moeten we allemaal streven naar evenwicht in onze voeding. Minder rood vlees zeker, maar dat weet je. De mensheid is bezig de planeet te verwoesten, allemaal omwille van persoonlijk genot. Misschien moeten we 'ecologisch' denken en op zijn minst zorgvuldiger nadenken over wat we eten, waar het vandaan komt (lokaal is het beste) en welke invloed onze voedselkeuze heeft op onze planeet. Biologisch of ecologisch fruit en biologische groenten zijn een goede keuze en tegenwoordig veel ruimer verkrijgbaar. Verwerkt voedsel moet echt zoveel mogelijk worden vermeden.

Met een beetje nadenken kun je een verschil maken.

Author

Resident in Portugal for 50 years, publishing and writing about Portugal since 1977. Privileged to have seen, firsthand, Portugal progress from a dictatorship (1974) into a stable democracy. 

Paul Luckman