George Orwell had gelijk in 'Animal Farm': "Alle dieren zijn gelijk, maar sommige zijn gelijker dan andere." Als je het Handvest van de Verenigde Naties leest, zul je ontdekken dat daarin precies hetzelfde beginsel is vastgelegd, zij het in elegantere en minder expliciete bewoordingen gehuld.

Er staat veel tekst in het VN-Handvest over het onderdrukken van "daden van agressie" en het vermijden van "de dreiging met of het gebruik van geweld tegen de territoriale integriteit of de politieke onafhankelijkheid van een staat", maar dat wordt allemaal overtroefd door artikel 27, dat elk van de grote mogendheden een vetorecht geeft op alle besluiten van de Veiligheidsraad.

In de praktijk betekent dit dat alle andere landen zich aan de regels van de VN moeten houden, maar de vijf "permanente leden" van de Veiligheidsraad - China, Frankrijk, Rusland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten - niet. Sommige landen zijn ook gelijker dan andere.

De Veiligheidsraad is de uitvoerende macht van de VN, maar hij kan Vladimir Poetin net zo min opdragen de invasie in Oekraïne te stoppen (het Russische veto) als hij de VS had kunnen tegenhouden Irak binnen te vallen (het Amerikaanse veto). De regels die zeggen dat de grenzen van een land niet met geweld kunnen worden veranderd en dat niemand zich mag mengen in de binnenlandse aangelegenheden van een land, zijn niet bindend voor de Fameuze Vijf.

Dit was geen toevallige vergissing van de opstellers van het Handvest; het was een ontwerp. Het Handvest werd in juni 1945 in San Francisco ondertekend, zes weken na de capitulatie van Duitsland en zes weken voor het eerste gebruik van kernwapens en de overgave van Japan.

Ten minste 50 miljoen mensen waren gedood in de voorgaande zes oorlogsjaren, en de meeste steden in Europa en Azië lagen in puin. De onderhandelaars over het Handvest waren geen idealisten; het waren realisten die doodsbang waren voor de vernietigende kracht van de moderne oorlog en die regels probeerden op te stellen om de grote mogendheden ervan te overtuigen een op regels gebaseerde internationale orde te aanvaarden.

De grote mogendheden hebben die regels aanvaard, maar alleen op voorwaarde dat zij zelf van de regels waren vrijgesteld, en dat is de echte wereldorde. Oekraïne kan er niets aan doen, maar dat was altijd al zo. Er is niets verloren gegaan, want de VN was niet echt bedoeld om elke oorlog te stoppen.

De Verenigde Naties zijn in het leven geroepen om nog meer oorlogen tussen de grootmachten te voorkomen, want de grootmachtenoorlogen - de 'wereldoorlogen' - zijn de grote massamoordenaars. Met enige hulp van de theorie van de nucleaire afschrikking slaagt zij nu al 75 jaar in die essentiële taak.

Dag Hammarskjöld, de tweede secretaris-generaal van de VN (die werd neergeschoten en gedood toen hij over een staakt-het-vuren wilde onderhandelen) was heel duidelijk over waar de VN en de hele 'op regels gebaseerde wereldorde' voor diende: "niet om de mensheid naar de hemel te brengen, maar om haar te redden van de hel."

Sir Brian Urquhart, die tijdens de Tweede Wereldoorlog vocht en in 1945 als een van de eerste geallieerde soldaten het concentratiekamp Bergen-Belsen binnenging, raakte betrokken bij de nieuwe Verenigde Naties zodra er vrede kwam en diende onder vier secretaris-generaals gedurende vier decennia. Hij was zowat de uitvinder van de vredeshandhaving.

Zijn laatste decennium bracht hij door als onder-secretaris-generaal voor Speciale Politieke Zaken, en ik vroeg hem op een dag waarom hij doorging. Hij zei: "In het eerste geval is het buitengewoon interessant. Als je de menselijke tragikomedie wilt zien ontvouwen, is dit een geweldige zitplaats op de eerste rij, en zo nu en dan kun je er iets aan doen."

"Je kunt voorkomen dat iemand wordt geëxecuteerd, je kunt voorkomen dat iemand wordt vernietigd. Het is een druppel op een gloeiende plaat, maar... je kunt soms een conflict beheersen - en het belangrijkste is om een plek te bieden waar de kernmachten uit hun confrontaties kunnen komen...."

Zoals Hammarskjöld ooit zei: "Hoewel niemand van ons ooit tijdens zijn leven de wereldorde zal zien waarvan we dromen, is de inspanning om die orde op te bouwen niettemin het verschil tussen anarchie en een aanvaardbare mate van chaos."

Urquhart overleed vorig jaar op 102-jarige leeftijd, maar als ik hem kon vragen of de Oekraïense president Volodymyr Zelensky had moeten instemmen met besprekingen over een staakt-het-vuren met Rusland, weet ik zeker dat hij ja zou hebben gezegd. Niet omdat Zelensky de vrijheid van zijn land zou moeten afkopen, maar omdat er de komende dagen heel veel mensen zullen sterven als er geen staakt-het-vuren komt.

Het is het altijd waard om een stapje extra te zetten.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer