In 2021 werden voor het eerst 52 nieuwe psychoactieve stoffen gemeld via het systeem voor vroegtijdige waarschuwing van de Europese Unie, waarmee het totale aantal verschillende drugs dat wordt gemonitord door het Europees Waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving (EWDD) op 880 komt. Het EWDD heeft gewaarschuwd voor de opkomst van "krachtige en gevaarlijke" nieuwe psychoactieve stoffen.

In zijn laatste jaarverslag, dat vandaag in Lissabon is bekendgemaakt, zegt het EWDD dat van de nieuwe psychoactieve stoffen die in 2021 zijn gemeld, er zes synthetische opioïden zijn, zes synthetische cathinonen (amfetaminen), en 15 synthetische cannabinoïden.

In het verslag van het in Lissabon gevestigde Europese agentschap staat dat in 2020 in Europa (27 EU-lidstaten, Noorwegen en Turkije) "recordhoeveelheden nieuwe psychoactieve stoffen" in beslag zijn genomen, in totaal 6,9 ton (41.100 inbeslagnames), waarvan 65% (3,3 ton) synthetische cathinonen, die vaak worden verkocht als vervangers voor traditionele stimulerende middelen zoals cocaïne of MDMA.

In het verslag wordt ook de aandacht gevestigd op cannabis, de meest gebruikte drug in Europa, omdat de uit de stof vervaardigde nevenproducten "steeds diverser worden, met inbegrip van extracten en eetbare producten".

In 2020 bedroeg het gemiddelde gehalte aan 'tetrahydrocannabinol' (THC), de belangrijkste psychoactieve stof in cannabis, in cannabishars 21%, bijna het dubbele van dat van cannabisbladeren (11%).

Uit de analyse van het centrum blijkt ook een toename van de drugsproductie, -handel en -beschikbaarheid in Europa: tegen 2020 zijn meer dan 350 laboratoria ontmanteld die drugs zoals cocaïne, methamfetamine en cathinonen "op grote schaal" produceerden.

Uit de laatste analyse blijkt dat de beschikbaarheid van cocaïne in Europa hoog blijft. In 2020 werd in de EU een recordhoeveelheid van 213 ton cocaïne in beslag genomen (tegen 202 ton in 2019), en werden 23 laboratoria ontmanteld (15 in 2019).

Ook de beschikbaarheid van amfetaminen is hoog en neemt mogelijk toe, waarschuwt het EWDD, aangezien de lidstaten in 2020 een recordaantal van 21,2 ton in beslag hebben genomen (15,4 ton in 2019) en er 78 amfetaminelaboratoria zijn ontmanteld (38 in 2019).

Het aantal ontmantelde MDMA-laboratoria (29) bleef in 2020 relatief ongewijzigd. Daarnaast werden 15 cathinonproductielocaties vernietigd, tegen vijf in 2019, terwijl 860 kg chemische precursoren voor de productie van cathinon in beslag werd genomen, tegen 438 in 2019. Hoewel minder vaak voorkomend, werden in 2020 in de EU ook illegale laboratoria ontmanteld die heroïne, ketamine, GBL en DMT produceerden.

Een belangrijke vraag die in het verslag aan de orde wordt gesteld, is of verborgen internet ("darknet") drugsmarkten aan het afnemen zijn, aangezien verschillende factoren van invloed lijken te zijn geweest op de activiteit op deze markten, zoals rechtshandhaving, leveringsproblemen en zwendel. Tegen eind 2021 zijn de geraamde inkomsten van deze markten drastisch gedaald tot iets minder dan 30 000 euro per dag (vergeleken met een miljoen per dag in 2020).

In het verslag wordt ook onderstreept dat er in Europa meer behandelings- en schadebeperkingsdiensten moeten komen voor mensen die drugs injecteren.

Tegen 2020 zouden alleen Tsjechië, Spanje, Luxemburg en Noorwegen voldoen aan de doelstellingen van de Wereldgezondheidsorganisatie om jaarlijks 200 spuiten per drugsgebruiker aan te bieden en 40% van de populatie van opioïdengebruikers met een hoog risico een opioïdenagonisttherapie (OAT) te laten volgen, een beschermingsmethode tegen overdosering.

In 2020 waren er in de EU naar schatting één miljoen gebruikers van opioïden met een hoog risico en 514.000 OAT-gebruikers, wat duidt op een totale behandelingsdekking van 50%.

Er zijn echter grote verschillen tussen de landen en de behandelingsvoorzieningen blijven in veel EU-lidstaten ontoereikend, waarschuwt het verslag, waarin wordt opgemerkt dat het injecteren van heroïne weliswaar afneemt, maar dat er toenemende bezorgdheid bestaat over het intraveneuze gebruik van een breder scala aan stoffen, waaronder amfetaminen, cocaïne, synthetische cathinonen, opioïden op recept en andere medicijnen.

Het EWDD schat dat er in 2020 in de EU 5.800 sterfgevallen door "overdosis" waren, waarbij het merendeel van de gevallen verband hield met polytoxiciteit - een combinatie van illegale opioïden, andere drugs, geneesmiddelen en alcohol.

Naar schatting 83,4 miljoen (29% van de gebruikers in de leeftijdsgroep van 15-64 jaar) in de EU hebben in hun leven een illegale drug gebruikt, waarbij meer mannen (50,5 miljoen) dan vrouwen (33 miljoen) melding maken van gebruik.

Cannabis blijft de meest gebruikte drug, met meer dan 22 miljoen Europese volwassenen die melding maken van gebruik in het afgelopen jaar.

Stimulerende middelen zijn de tweede meest gerapporteerde categorie. Naar schatting 3,5 miljoen volwassenen hebben het afgelopen jaar cocaïne, 2,6 miljoen MDMA en 2 miljoen amfetaminen gebruikt.

Ongeveer een miljoen Europeanen hebben het afgelopen jaar heroïne of een andere illegale opioïde gebruikt. Hoewel de prevalentie van het gebruik van opioïden lager is dan voor andere drugs, zijn opioïden nog steeds verantwoordelijk voor de meeste schade die wordt toegeschreven aan illegaal drugsgebruik.