Ze verloren hun onafhankelijkheid aan de Perzen, daarna aan Alexander de Grote, daarna aan de Romeinen en het Byzantijnse rijk en de Seltsjoekse Turken en het Ottomaanse rijk en de Russen, waarbij ze bij bijna elke stap grondgebied verloren.

De grenzen van Armenië stabiliseerden zich onder het Russische rijk en de Sovjet-Unie, maar na de ineenstorting van de Sovjet-Unie in 1991 kregen ze hun onafhankelijkheid terug en begonnen de grensproblemen opnieuw. Ze hielden een tijdje stand tegen de buren, maar nu maken ze een grote fout.

Het is nog steeds een ruige buurt - Turkije in het westen, Iran in het zuiden, Azerbeidzjan in het oosten en Georgië in het noorden (met Rusland net voorbij Georgië) - en Armeniërs zijn minnetjes in een zee van haaien. Turkije heeft 85 miljoen inwoners, Iran 89 miljoen, Azerbeidzjan zelfs 10 miljoen - en Armenië 2,7 miljoen.

Een ernstig grensconflict met Azerbeidzjan was ongelukkig, maar de Armeniërs konden er niets aan doen. In de tijd van Stalin trok Moskou de grenzen van de niet-Russische republieken opzettelijk op een manier die onderlinge geschillen in de hand zou werken: het was een tactiek die de imperiale controle versterkte.

Armenië en Azerbeidzjan werden beide onafhankelijk van Rusland in 1991. Er was echter een enclave van 150.000 Armeniërs in Azerbeidzjan, Nagorno-Karabach genaamd, en een exclave van vergelijkbare grootte van een half miljoen Azeri's aan de andere kant van Armenië. Er was dus meteen een oorlog, natuurlijk (1991-1994), en de Armeniërs wonnen die.

Rusland, de voormalige imperiale macht, hielp bij de onderhandelingen over het staakt-het-vuren en garandeerde het. De Armeniërs van Nagorno-Karabach behielden al het land dat ze in de Sovjettijd hadden plus nog eens ongeveer evenveel land eromheen, en een door Russische troepen bewaakte wegcorridor naar het eigenlijke Armenië.

In de daaropvolgende jaren waren er verschillende gelegenheden om een vredesakkoord te sluiten waarbij alle bestaande grenzen gehandhaafd bleven, maar de turbulente Armeense binnenlandse politiek saboteerde deze. Tegen 2020 had Azerbeidzjan zijn olierijkdom gebruikt om zijn leger op te bouwen en aanvalsdrones van Turkije te kopen, en het heropende de oorlog.

De drones wonnen. De Armeense troepen in Nagorno-Karabach, dat in feite onder Armeense leiding stond, werden gedecimeerd en tegen de tijd van het staakt-het-vuren (bemiddeld door Vladimir Poetin) was zelfs een groot deel van het kerngebied van de enclave veroverd. Dat gold ook voor de weg die westwaarts naar Armenië leidde, maar Russische troepen hielden die weg open.

Dat had nog vele jaren zo kunnen blijven, maar vorig jaar viel Poetin Oekraïne binnen. Tegen december hadden de Azerbeidzjanen door dat de Russen te veel afgeleid waren door die oorlog om zich zorgen te maken over Armenië, dus legden ze een blokkade op voor die ene weg naar Nagorno-Karabach - en de Russische troepen deden niets.

Er zijn nu ernstige voedseltekorten in Nagorno-Karabach en uit wanhoop heeft de premier van Armenië, Nikol Pashinyan, zich tot de Verenigde Staten gewend voor hulp. Er zijn nog steeds Russische militaire bases in Armenië, maar de eerste gezamenlijke oefening van Armeense en Amerikaanse troepen is maandag van start gegaan.

Armenië heeft ook zijn eerste humanitaire hulp naar Oekraïne gestuurd, in een opzettelijke belediging aan het adres van de Russen, en het heeft stappen ondernomen om het verdrag tot oprichting van het Internationaal Strafhof te ratificeren (dat Poetin als oorlogsmisdadiger heeft aangeklaagd).

De woede van de Armeniërs is begrijpelijk, omdat de Russen decennialang hun enige nuttige bondgenoot zijn geweest, maar ze moeten niet vergeten dat Rusland geen strategische of economische belangen heeft in Armenië. Het steunt het land alleen uit keizerlijke nostalgie en christelijke solidariteit. Beide zijn nogal fragiele motivaties.

Het is daarom dwaas van premier Pashinyan om te denken dat de Verenigde Staten de plaats van Rusland kunnen of willen innemen. Vanuit Washington gezien is Armenië een kans om de Russen in verlegenheid te brengen, maar het is te ver weg, te ontoegankelijk, te arm en onbelangrijk om veel Amerikaanse tijd of geld aan te verspillen, laat staan Amerikaanse levens.

Azerbeidzjan is niet uit op een nieuwe oorlog en is zeker geen genocide aan het plannen. De 'blokkade' is illegaal, maar alleen op de weg vanuit Armenië zelf. Mensen in Nagorno-Karabach kunnen op elk moment voedsel binnenbrengen via de wegen die het verbinden met de rest van Azerbeidzjan. Dat doen ze niet, maar dat is gewoon een principekwestie.

Als er ooit een kans is geweest om Nagorno-Karabach bij Armenië te voegen, dan is die al jaren geleden verkeken. Een goede deal sluiten voor de Armeense minderheid in Azerbeidzjan is nog steeds mogelijk - en als de Armeense regering dat niet gelooft, dan heeft ze de Russen des te meer nodig.

Poetin was altijd vreselijk en nu heeft hij hen in de steek gelaten, maar voor Armeniërs is Rusland nog steeds de enige partij in de stad. Voordat ze alles op de Amerikanen zetten, zouden ze eens met de Koerden moeten praten.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer