Donald Tusk, opnieuw premier van Polen na acht jaar toen de Partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) van Jarosław Kaczyński aan de macht was, heeft een zwaardere taak voor de boeg. Kaczyński heeft twee keer zo lang de tijd gehad om zijn 'onliberale' bondgenoten en handlangers te verankeren in de Poolse rechtbanken en media, en hij is een sluwe en vastberaden vijand van de liberale democratie.

Waar Trump macht zoekt omwille van zichzelf en geen interesse toont in ideologie buiten de reflexieve rechtse afstemming van een rijk man, is Kaczyński beschreven als "een wandelende bloemlezing van rancunes". En terwijl Trump geen religie heeft buiten de rituele lippendienst van elke Amerikaanse politicus, is Kaczyński een toegewijde en diep conservatieve katholiek.

Trump weet noch geeft iets om geschiedenis, maar de PiS wikkelde zich in het Poolse verhaal van slachtofferschap. Het subsidieerde het Instituut voor Nationale Herdenking om honderden boeken per jaar te publiceren over de aangeboren slechtheid van de Russische en Duitse buren van het land. De massamedia, die nu door de staat worden gecontroleerd, verspreidden hetzelfde verhaal.

Zelfs de Europese Unie werd regelmatig door de PiS veroordeeld als vijand omdat ze gruwelen als abortus en homorechten 'opdrong' aan het heilige Polen. En dit werkte allemaal heel goed bij Kaczyński's 'basis', dezelfde samenvoeging van het platteland, de religieuze, de laag opgeleide en de links-achter die van Trump houdt in de Verenigde Staten.

En om de deal te bezegelen, overlaadde PiS de armere Polen met staatsfondsen, vooral die op het platteland. Geen slecht idee, eigenlijk, aangezien Polen niet langer arm is, maar in dit geval diende het een groter doel. "We bereiden een lange mars voor," zei Kaczyński in 2018. "Een die niet twee maar drie termijnen nodig heeft."

Zijn doel was een diep conservatief en katholiek Polen waar een permanente regerende partij (PiS) de regering, de rechtbanken en de media controleert. Bij de verkiezingen van afgelopen oktober, met PiS schijnbaar voor in de peilingen en op weg naar zijn derde termijn, leek het erop dat Kaczyński's droom werkelijkheid werd - maar PiS won de verkiezingen niet.

PiS kreeg meer stemmen dan welke andere partij dan ook (37%), maar geen enkele andere partij wilde zich bij PiS aansluiten in een coalitie. President Andrzej Duda, lid van PiS, gaf zijn partij nog twee maanden om te doen alsof hij op zoek was naar een coalitie (terwijl hij eigenlijk dag en nacht de versnipperaars liet draaien).

Op woensdag werd Donald Tusk beëdigd als premier, maar hij staat voor een monumentale taak, want inmiddels worden de media, de rechtbanken en het ambtenarenapparaat volledig gedomineerd door aangestelden van PiS. Het zal veel tijd en vaardigheid vergen om hun onpartijdigheid echt te herstellen, in plaats van alleen maar de plaatsvervangers van PiS te vervangen door aangestelden van de coalitiepartijen.

Belangrijker is dat Tusk de twee belangrijkste regels van de verkiezingen van de 21e eeuw in Europa heeft geleerd. Regel één: iedereen houdt van de verzorgingsstaat. Zelfs als je instinctief een fiscaal conservatief bent (zoals Tusk), kom niet aan hun uitkeringen of je wordt zwaar gestraft door de kiezers.

Regel twee: cultiveer de jongeren. Vertrouw de jongeren. Als je hen kunt overtuigen om te stemmen, zul je waarschijnlijk winnen, omdat ze echt niet van haatdragende praatjes houden. Laat de religie, het seksisme, het nationalisme, het racisme en de xenofobie over aan de populisten, want hun kernkiezers zullen toch nooit naar je luisteren.

Eigenlijk wisten de populisten dat al. Ze verspillen geen tijd om het grote publiek ergens van te overtuigen. Ze concentreren zich alleen op het laten stemmen van hun favoriete bevolkingsgroep en het ontmoedigen, afschrikken of op een andere manier voorkomen dat de verkeerde bevolkingsgroep gaat stemmen.

Daarom verklaarde PiS dat alle 600.000 Poolse kiezers die in het buitenland wonen, hun stem toegewezen zouden krijgen aan verschillende districten in Warschau, die toch al allemaal op een van de drie pro-democratische oppositiepartijen zouden stemmen. (Het zijn de jongere mensen die dapper genoeg zijn om naar de grote steden of naar het buitenland te verhuizen).

Maar de oppositiepartijen hielden voet bij stuk en vertelden hun stedelijke aanhangers dat ze zich moesten registreren en in plaats daarvan moesten stemmen in hun eigen districten op het Poolse platteland als ze oorspronkelijk van het platteland kwamen.

Stapel geen enorme, zinloze meerderheden op in stedelijke kiesdistricten. Vertrouw op al die jonge Polen die in het buitenland wonen om jullie ontbrekende stemmen goed te maken en de stedelijke kiesdistricten te leveren waarvan de PiS dacht dat ze er verspild zouden worden. Gebruik die van jullie waar het echt telt.

Dat is wat ze deden en het werkte. Zouden jonge Amerikanen in november 2024 ook zo alert en zo slim zijn? We zullen zien.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer