Nog maar anderhalf jaar geleden was er Donald Trump, die probeerde een heel land met zich mee te slepen en daarbij enig succes boekte.

Daar is Jair Bolsonaro, die maar wat rondfladdert in afwachting van zijn bijna onvermijdelijke nederlaag tegen 'Lula' bij de Braziliaanse verkiezingen in oktober.

En dan is er Viktor Orban, die tot zijn verbijstering geconfronteerd wordt met een eensgezinde oppositie van zes partijen bij de verkiezingen in Hongarije in april.

En wat ze gemeen hebben is dat het allemaal leugenaars zijn. Geen verlegen, sluwe leugenaars. Gewaagde, schaamteloze leugenaars. Het maakt ze niet uit of je de waarheid uit eigen ervaring kent. Het maakt ze niet uit dat je weet dat ze liegen. Ze zullen de leugen gewoon herhalen - en misschien geloof je ze zelfs, omdat ze het met zoveel overtuiging zeggen.

Ze zijn overtuigend omdat ze na een fractie van een seconde, wanneer ze privé besluiten dat een leugen hun doel zal dienen, het zelf ook geloven. Ze hebben ook andere kenmerken: het zijn meestal mannen, ze zijn altijd intelligent, ze zijn bijna altijd charmant, en ze krijgen over het algemeen meerdere echtgenoten en veel kinderen in hun leven. Het zijn, in één woord, sociopaten.

Bijna alle vertrouwensbedriegers zijn sociopaten, maar het omgekeerde is niet waar. Sociopaten kunnen ook eindigen in de hoogste posities in het bedrijfsleven, in de vrije beroepen, zelfs in de politiek. (Niet zozeer in het leger, waar ze de neiging hebben vroegtijdig ontdekt te worden.) En de laatste tijd duiken ze op in de hoogste politieke ambten in vele landen. Waarom nu?

Dat brengt me terug naar een interview dat ik jaren geleden had met een socioloog aan een Amerikaanse universiteit. Hij had een artikel geschreven over hoe de evolutie de huwelijksgewoonten van de mens had gevormd, dat op de een of andere manier aansloot bij een radiodocument dat ik in die tijd maakte. God mag het weten.

Hoe dan ook, we waren klaar en terwijl ik mijn spullen pakte vroeg ik terloops of hij op de hoogte was van evolutionaire omstandigheden die het menselijk gedrag nu veranderden. Hij pauzeerde even en zei toen dat hij dacht dat de sociopaten in aantal toenamen. Dus pakte ik mijn spullen uit en ging verder met het interview.

Hij begon met de voor de hand liggende verklaring dat sociopathie meestal, zo niet altijd, een genetische eigenschap is. De meeste sociopaten worden geboren, niet gemaakt. En hij speculeerde over hoe ze konden ontsnappen aan natuurlijke selectie in de tijd van de jager-verzamelaars, want dat waren kleine groepen mensen - dertig of veertig volwassenen - waar iedereen elkaar kende.

Zijn antwoord was dat kleine groepen niet erg kwetsbaar zijn voor een sociopaat. Iedereen heeft zijn nummer voordat hij de voortplantingsleeftijd bereikt, dus hij kan geen super-spuiter zijn. Iedereen controleert zijn leugens met alle anderen, dus hij komt niet met veel weg. En er zijn bepaalde zeldzame omstandigheden waarin het handig kan zijn om een sociopaat in de buurt te hebben.

Bendes jagers-verzamelaars zijn normaal gesproken niet alleen egalitair, maar letterlijk leiderloos. Maar kleine groepen die plots een existentiële crisis kunnen doormaken - een hongersnood, een rivaliserende bende - hebben iemand in reserve nodig die meedogenloos, charismatisch leiderschap kan bieden. Hij zal in normale tijden bijna een verschoppeling zijn, maar op een dag kan je hem nodig hebben, dus fok hem niet helemaal uit.

Alles ging goed tot de mens in duizenden of miljoenen samenlevingen begon te leven waar de sociopaten onzichtbaar worden. Niemand heeft hun nummer, en er is een eindeloze voorraad vreemden om te bedriegen en uit te buiten (en mee voort te planten).

Een massamaatschappij is de tuin der lusten van een sociopaat. Natuurlijk neemt hun aantal toe: mijn vriend, een socioloog, schatte 3% van de mannen en dat percentage stijgt. En natuurlijk verschijnen ze in leidinggevende posities omdat ze rechtstreeks en overtuigend kunnen liegen tegen veel meer mensen. (De massamedia gaven hen een duwtje in de rug, maar de sociale media zorgden voor een raketaandrijving).

Ik heb het trouwens gecontroleerd. Alle vier hierboven genoemde mannen liegen dagelijks, zelfs elk uur. Ze zijn mannelijk, redelijk intelligent, en sommige mensen vinden ze op zijn minst charmant. Ze hebben allemaal vijf of meer kinderen (Johnson zit op 7+), en alle behalve Orban zijn momenteel aan hun derde vrouw. Bingo!

Maar hier is de echt interessante vraag: waarom zijn al deze mannen nu op weg om de macht te verliezen of al weg? Dat kan ook een deel van hun sociopathie zijn, want ze laten allemaal sporen van menselijk ruïne achter zich: bedrogen partners, in de steek gelaten minnaars, verraden volgelingen. Ze kunnen het niet helpen; het is wie ze zijn.

Dus het goede nieuws kan zijn dat echte sociopaten uiteindelijk worden ontdekt. Het slechte nieuws is echter dat er veel meer van hen rondlopen, en ze planten zich voort als vliegen.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer