Gramsci's opmerking wordt rijkelijk geciteerd door Zuid-Afrikaanse journalisten in de aanloop naar de verkiezingen op 29 mei, want de oude wereld waarin het African National Congress de politiek van het land volledig domineerde, loopt definitief ten einde. Voor het eerst sinds het einde van de apartheid zal het stemaandeel van het ANC onder de 50% zakken.

Helaas heeft de neergang van de partij die een einde maakte aan de blanke minderheidsheerschappij in Zuid-Afrika niet geleid tot de opkomst van grote nieuwe partijen met grote nieuwe ideeën. Het zijn gewoon dezelfde oude partijen met dezelfde oude ideeën.

Dertig jaar na het einde van de apartheid bedraagt het officiële werkloosheidscijfer van het land 32%. Meer dan drie vijfde van de Zuid-Afrikanen leeft in armoede. De Wereldbank zegt dat het Afrika's meest ontwikkelde land is, maar ook het meest ongelijke - en de ongelijkheid is nog steeds kleurgecodeerd.

Zelfs als het ANC iets goed probeert te doen, gaat het fout. Een kwart van de landbouwgrond in het land is nu bijvoorbeeld in handen van zwarte Zuid-Afrikanen, tegenover 10% aan het einde van de apartheid - maar zowel de productiviteit als de werkgelegenheid op die boerderijen is ingestort omdat de nieuwe eigenaren te weinig kapitaal hebben om erin te investeren en te weinig vaardigheden om ze te runnen.

Negen jaar lang (2009-2018), toen Jacob Zuma president van Zuid-Afrika en van het ANC was, was het land in handen van echte dieven die een project van 'state capture' nastreefden. Miljarden rands werden gestolen, openbare instellingen werden ondermijnd en staatsbedrijven werden geplunderd - en uiteindelijk bracht Zuma twee maanden door in de gevangenis.

Zuma heeft nu een nieuwe partij opgericht, uMkhonto we Sizwe (Spear of the Nation), die bij de komende verkiezingen genoeg Zoeloe-stemmen zal trekken om te garanderen dat het ANC niet alleen de helft van de stemmen niet wint, maar ook nog eens zal zakken naar ongeveer 40%. (Hij is 82, maar hij wil wraak.) De Democratische Alliantie (DA) staat op 22% en de Economic Freedom Fighters (EFF) op 11,5%.

Het socialistische ANC zit vol corruptie en nepotisme, de centrumrechtse DA is een veilige haven voor de meeste blanke kiezers en veel zwarten uit de middenklasse, en de 'marxistisch-leninistische' EFF zijn pantomime-radicalen wiens 'vuurbrand'-leider Julius Malema een niet overtuigend monster is. Als dit de 'nieuwe wereld' is die op het punt staat geboren te worden, dan is die zeer onindrukwekkend.

De parlementsleden van de EFF dragen identieke rode overalls en Malema draagt meestal een rode baret in de stijl van Che Guevara. Hij praat vrijmoedig over het nationaliseren van de banken en de mijnen, en zijn standpunt over landhervormingen en blanke boeren is een echte aandachtstrekker: "We roepen niet op tot het afslachten van blanken. Voorlopig tenminste niet."

Maar dat soort bloedstollende retoriek heeft een strikt beperkte aantrekkingskracht en de EFF staat in de peilingen niet hoger dan bij de vorige verkiezingen. Malema's beste kans om een deel van de macht in handen te krijgen ligt niet in een revolutie, maar als een junior partner (althans in het begin) in een coalitie met het ANC dat hij veracht.

Hij erkent zelfs af en toe publiekelijk zijn echte strijdplan, zij het in zijn gebruikelijke agressieve taal: "We gaan onderweg [naar de macht] veel kikkers kussen. We zijn geduldig. Het ANC is geen kleine organisatie. Je moet het beetje bij beetje opeten."

Het is een plausibele strategie, gezien hoe haveloos en uitgeput het ANC is, maar tegen de tijd dat Malema president wordt (als hij dat ooit wordt) is hij misschien al een stuk milder geworden. In levensstijl staat hij al net zo ver af van de mensen die hij zegt te vertegenwoordigen als de meest bevoorrechte ANC 'kameraad', hoewel hij zeker kan praten.

Wat betreft de mogelijkheid van hervormingen binnen het ANC, daar is het waarschijnlijk te laat voor. Cyril Ramaphosa, president sinds 2018, werd gezien als de laatste, beste hoop van de partij, maar hij heeft weinig vooruitgang geboekt tegen de lokale partijbaronnen die de economie onderling hebben verdeeld. Hij wordt nu zelf ook belaagd door beschuldigingen van corruptie.

Toch is het nog te vroeg om Zuid-Afrika af te schrijven als een mislukte staat. De economie is een wrak, maar de hulpbronnen zijn er nog. De scholen zijn afschuwelijk, maar er slagen genoeg kinderen om het een van de beter opgeleide landen in Afrika te maken. Het geweld raakt bijna iedereen op de een of andere manier, maar mensen gaan hoe dan ook door.

De 'dertig verloren jaren' waren waarschijnlijk onvermijdelijk. Degenen die in het ANC vochten voor de vrijheid van Zuid-Afrika waren ook maar mensen, ze brachten grote offers en na de overwinning vonden ze dat ze recht hadden op een beloning. Latere rekruten voor het ANC volgden gewoon hun voorbeeld.

Daar moet ooit een einde aan komen. Dit is een van die keerpunten waarop verandering mogelijk wordt. Het zou kunnen gebeuren.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer