Het duurde zo lang omdat zijn African National Congress geen enkele ervaring had met het vormen van coalities. Dat was ook nooit nodig geweest. Sinds het einde van de apartheid (blanke minderheidsheerschappij) dertig jaar geleden, won het ANC een duidelijke meerderheid in elke verkiezing, vormde het elke regering en regeerde het alleen.

Deze keer kreeg het slechts 40% van de stemmen, en eerlijk gezegd verdiende het dat niet eens. De officiële statistieken van Zuid-Afrika zijn onbetrouwbaar (altijd een slecht teken), maar 45% van de jongere Zuid-Afrikanen is werkloos. Het bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking is de afgelopen vijftien jaar met een kwart gedaald. Dit is een economische ineenstorting in slow motion en het is de schuld van het ANC.

Misschien had het niet zo hoeven zijn. De economie groeide in een redelijk tempo onder president Nelson Mandela en president Thabo Mbeki, maar viel in 2009-2018 van een klif onder Jacob Zuma en is nog steeds in vrije val. Deze maand april was de eerste maand in meer dan tien jaar waarin er geen frequente, meestal dagelijkse stroomstoringen waren in het hele land.

De eenvoudige verklaring hiervoor is dat Mandela en Mbeki eerlijke mannen waren die het roer strak in handen hadden, terwijl onder Zuma fraude, diefstal, omkoping en allerlei soorten corruptie in het hart van de regering bloeiden en floreerden. De meer gecompliceerde waarheid is dat de omstandigheden waaronder het ANC aan de macht kwam, een dergelijke ineenstorting bijna onvermijdelijk maakten.

Er was ook veel corruptie en venaliteit onder de oude apartheidsstaat, maar de voormalige blanke heersers waren welvarende mensen die begrepen hoeveel ze konden afromen van de staatsinstellingen zonder de economie kapot te maken. De nieuwelingen waren minder snugger, brutaler en gehaaster.

Het ANC bestond, zoals de meeste revolutionaire bewegingen, uit mensen die jarenlang offers hadden gebracht - velen waren gestorven of hadden tientallen jaren in de gevangenis doorgebracht - en ze waren ook maar mensen. Toen de dag van de bevrijding eindelijk aanbrak, vonden veel van de zegevierende overlevenden dat ze recht hadden op een beetje compensatie voor al die verloren jaren.

Er waren blanke leden van het ANC die ook grote offers brachten, maar de meesten van hen waren niet arm. De overgrote meerderheid van de ANC-leden waren zwarte Afrikanen zonder veel geld of bezittingen, en toen de overwinning kwam was het een beetje laat in hun leven om te beginnen met het beklimmen van een conventionele carrièreladder om hun financiële toekomst veilig te stellen.

Dit maakte hen niet automatisch corrupt, maar het zette hen wel aan om op zoek te gaan naar officiële posities in het staatsapparaat - en het stelde hen bloot aan de verleiding om hun publieke posities uit te buiten voor privégewin. Sommigen boden weerstand, anderen niet.

De corruptie bleef dus onder Mandela en Mbeki binnen de perken, maar explodeerde toen Zuma, zelf enorm corrupt, eerst het ANC leiderschap won in 2007 en daarna het presidentschap in 2009. (Waarom stemden zoveel van de ANC 'kaders' op een man waarvan ze wisten dat hij corrupt was? Dat laat ik aan uw verbeelding over).

Het diepere probleem was dat er geen echte oppositie tegen het ANC was. Het ANC deed nog steeds goed werk - goedkope huisvesting, rurale elektrificatie en schoon stromend water, bijvoorbeeld - dus een dankbare meerderheid van de Zuid-Afrikanen bleef op het ANC stemmen. Maar de fraude bleef onbestraft, de economische schade werd steeds groter en het publiek verloor uiteindelijk zijn geduld.

De recente verkiezingen laten zien dat het model van het ANC definitief kapot is. Het publiek houdt het ANC nu ter verantwoording en in de praktijk zal het ANC coalities moeten sluiten met andere partijen om regeringen te vormen. En zo hoort het ook: dertig jaar effectief een eenpartijstaat is niet goed geweest voor Zuid-Afrika.

De coalitie die afgelopen vrijdag tot stand kwam is veelbelovend. De belangrijkste partner van het ANC is de Democratische Alliantie, een partij die traditioneel de meeste stemmen kreeg van de minderheden, 'kleurlingen' (gemengd ras), blanken en Aziaten, maar nu ook een aanzienlijk aantal stemmen van zwarte Afrikanen trekt.

Even belangrijk is het feit dat noch de marxistische, anti-blanke Economic Freedom Fighters, noch de Zoeloe-nationalistische uMkhonto we Sizwe-partij die onlangs door Jacob Zuma is opgericht (beide oorspronkelijk afgescheiden fracties van het ANC) deel uitmaken van de regering.

Het ANC heeft een coalitie met de extremisten afgewezen en de DA brengt de minderheden en een pro-zakelijke oriëntatie aan tafel. Het is zeker niet gegarandeerd, maar het is nu mogelijk om te geloven dat Zuid-Afrika een tweede kans krijgt.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer