Portugal schakelde in de jaren 1900 over van een opt-in naar een opt-out systeem. Tot 1993 moest iemand die donor wilde zijn, dit met uitdrukkelijke toestemming aan het Ministerie van Volksgezondheid meedelen. In 1993 werd de Portugese wet gewijzigd om veronderstelde toestemming mogelijk te maken op grond van artikel nr. 10 van Wet nr. 12/93 van 22 april, waarin staat dat "alle nationale burgers en staatlozen en buitenlanders die in Portugal wonen en die hun status als niet-donor niet aan het Ministerie van Gezondheid hebben gemeld, als potentiële postmortale donoren worden beschouwd".

Stille toestemming

De volgende vraag is onvermijdelijk: hoe kan ik afzien van orgaandonatie in Portugal als ik geen orgaandonor wil zijn? In Portugal vindt donatie plaats door middel van "stilzwijgende toestemming". Als je niets hebt gezegd, wordt aangenomen dat je toestemming hebt gegeven. Wie zich tegen orgaandonatie wil verzetten, moet dat kenbaar maken door zich te laten registreren in het RENNDA (Nationaal Register van Niet-Donoren). Behalve met toestemming van de betrokken persoon is het verboden om de identiteit van de donor of ontvanger van het orgaan of weefsel bekend te maken.

Uitschrijven is niet eenvoudig, niet verrassend. Registratie wordt uitgevoerd door de belanghebbende of degene die hem vertegenwoordigt, in een gezondheidscentrum een formulier van het Ministerie van Volksgezondheid te laten zien, goedgekeurd door Normatief Besluit nr. 700/94, van 1 oktober. Het webadres is https://www.ipst.pt/index.php/pt/rennda

De ontvangst van het formulier wordt bevestigd door de onmiddellijke afgifte van een door de verantwoordelijke medewerker of vertegenwoordiger leesbaar ondertekende kopie waaruit blijkt dat het formulier in de diensten is ingevoerd. De registratie bij RENNDA wordt vier werkdagen na ontvangst van het formulier van kracht.

Moet ik afzien van deelname?

De vraag naar organen is veel groter dan het aanbod, wat leidt tot lange wachtlijsten en vermijdbare sterfgevallen. Opt-outbeleid voor orgaandonatie verhoogt het aantal donaties.

Opt-out beleid maakt van donatie de standaardoptie, wat betekent dat personen worden verondersteld in te stemmen met donatie tenzij zij zich expliciet afmelden. Deze aanpak blijkt het aantal donaties aanzienlijk te verhogen. In België bijvoorbeeld, waar in 1986 een opt-outbeleid werd ingevoerd, bedraagt het donatiepercentage meer dan 30 per miljoen inwoners, tegenover slechts 22 per miljoen in Portugal. Opt-outbeleid vermindert ook de last voor families om donatiebeslissingen te nemen, aangezien donatie de standaardoptie is. Dit kan de stress en emotionele last voor families in een moeilijke tijd verlichten. Orgaandonatie kan levens redden en de gezondheid verbeteren. Uit een recent onderzoek bleek dat 60% van de ondervraagden niet wist dat Portugal een opt-out systeem had ingevoerd.

Interessant is dat Portugal nauw samenwerkt met Spanje bij het vinden van geschikte organen. Maak je geen zorgen, als je een orgaan uit Spanje krijgt, word je na de operatie niet wakker terwijl je Spaans spreekt.

Portugal is Europees leider op het gebied van transplantaties

Portugal is een van de landen met het hoogste orgaandonatiepercentage per miljoen inwoners; in 2009 werd het beschouwd als het op een na hoogste Europese land wat betreft donatiepercentage. Recentere gegevens zijn moeilijk te vinden, tussen 2016 en 2018 bleef het aantal postmortale donoren constant maar was het hoger dan in 2011.

Kennis over het concept hersendood

Mensen die na hun dood potentieel donor kunnen zijn, zijn in het ziekenhuis overleden. Het overlijden moet in een ziekenhuis plaatsvinden om ervoor te zorgen dat de organen op de juiste manier worden geoogst en dat de nodige tests worden uitgevoerd voor de juiste beoordeling van elke potentiële donor. In het bijzonder moet hersendood worden vastgesteld door gekwalificeerde chirurgen.

De uitzondering hierop is een donatie bij leven, bijvoorbeeld aan een kind of familielid. Donatie bij leven is mogelijk als aan de voorwaarden en vereisten van de Portugese wetgeving wordt voldaan. De donor moet meerderjarig zijn en in goede lichamelijke en geestelijke gezondheid verkeren.

De medische teams van transplantatiecentra met een programma voor levende donoren zijn verantwoordelijk voor de beoordeling van de levende donor en garanderen zijn rechten, beslissingsvrijheid, vrijwilligheid, kosteloosheid en altruïsme. Elk geval heeft zijn eigen bijzonderheden, het is raadzaam om de transplantatieafdeling te raadplegen voor vragen over het donatieproces bij leven.

Uit een recent onderzoek onder geneeskundestudenten bleek dat 93% het concept hersendood correct begreep en correct bevestigde dat hersendood optreedt wanneer de hersenen niet meer functioneren, zelfs wanneer het hart blijft kloppen via kunstmatige levensondersteuning. Maar slechts 64% wist dat mensen bij wie onomkeerbare hersendood is vastgesteld, maar die wel kunstmatig in leven worden gehouden, potentiële postmortale orgaandonoren zijn.

Hoe zit het met jou?

Het is belangrijk om te begrijpen dat de meerderheid van de potentiële orgaandonoren jong zal zijn, maar mensen van alle leeftijden kunnen orgaandonor zijn. Een van de oudste orgaandonoren in de Verenigde Staten, Carlton, was 92 jaar. Hij was een leverdonor en redde het leven van een 69-jarige vrouw. Het is geen verrassing dat het aantal mensen dat geschikt was voor orgaandonatie drastisch daalde nadat motorhelmen verplicht werden gesteld. Je kunt hieruit je eigen conclusies trekken.

Als je sterk het gevoel hebt dat je geen organen wilt doneren na je dood, ga er dan niet van uit dat leeftijd je zou kunnen uitsluiten. Dit is iets wat weinigen van ons serieus nemen, maar misschien zouden we dat wel moeten doen.

Het is verre van duidelijk of familieleden om toestemming zal worden gevraagd als de persoon geschikt is en zich niet heeft laten registreren als 'opt-out' De wet zegt: "Alle nationale burgers, staatlozen en inwoners van Portugal die hun status als niet-schenker niet hebben gemeld bij het Ministerie van Volksgezondheid, worden beschouwd als potentiële postmortale donoren."

Author

Resident in Portugal for 50 years, publishing and writing about Portugal since 1977. Privileged to have seen, firsthand, Portugal progress from a dictatorship (1974) into a stable democracy. 

Paul Luckman